Voedselallergie of voedselintolerantie wil zeggen dat een hond overgevoelig is voor een bepaald ingrediënt in de voeding. Het ingrediënt waar de hond overgevoelig op reageert wordt het net als bij andere allergieën het allergeen genoemd. In de meeste gevallen is dit een bepaald eiwit zoals rund, kip of tarwegluten.
Het lichaam kan op verschillende manieren overgevoelig reageren, namelijk door middel van een allergie en door middel van een intolerantie. Vaak worden deze termen door elkaar gebruikt maar ondanks dat de klachten gelijk kunnen zijn gaat het om twee verschillende aandoeningen.
Voedselallergie: Bij een voedselallergie vertoont het lichaam een overgevoeligheidsreactie waarbij het immuunsysteem wordt geactiveerd. Hierbij kan histamine vrijkomen dat de verschijnselen van een allergie veroorzaakt.
Voedselintolerantie: Het lichaam vertoont verschijnselen van een overgevoeligheid, echter wordt hierbij niet het immuunsysteem betrokken. Bij een intolerantie gaat het vaak om meerdere, vage symptomen, terwijl de verschijnselen bij een allergie meestal direct en duidelijk zijn.
Allergenen
Allergenen zijn antigene stoffen, deze allergenen kunnen bij honden die daar gevoelig voor zijn allergische reacties veroorzaken en daarbij dus het immuunsysteem stimuleren terwijl deze stoffen dat in ‘normale’ gevallen niet doen.
Bij een voedselovergevoeligheid worden de allergenen dus via de voeding opgenomen. De meest voorkomende allergische reacties worden veroorzaakt door kip, rund, zuivelproducten en tarwe(gluten). Reacties op varkensvlees, mais, vis en rijst zijn veel zeldzamer. Een hond kan echter ook allergisch zijn voor bijvoorbeeld kleurstoffen of chemische 
conserveermiddelen en anti-oxidanten zoals BHT. In de meeste gevallen is een hond allergisch voor meerdere voedingsbestanddelen. Het feit dat de hond allergisch reageert op een voeding wil echter niks zeggen over de kwaliteit van de voeding!
Welke honden?
Voedselallergie is niet geslachts- of leeftijdsgeboden. In principe kan een allergie zich op alle leeftijden ontwikkelen maar ze komen beduidend vaker tot uiting bij jonge dieren, gemiddeld op een leeftijd van twee jaar.
Omdat verschillende soorten voer vaak dezelfde basis ingrediënten gebruiken kan een allergie ook voorkomen bij honden die steeds verschillende voeding krijgen of juist gewisseld zijn om te kijken of dit verschil maakt. Het kan echter ook zo zijn dat de hond plots overgevoeligheid ontwikkeld op een voer wat hij al jaren eet.
Uit enkele studies blijkt dat er een
aantal rassen een verhoogd risico heeft op het ontwikkelen van een voedselallergie. Zo heeft bijvoorbeeld zowel Engels als Nederlands onderzoek uitgewezen dat de West Highland White Terriër extra gevoelig is voor het ontwikkelen van voedselallergie.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat er een aantal rassen een verhoogde gevoeligheid bezitten voor voedselallergie: Soft Coated Wheaten Terriër, Dalmatiër, West Higland White Terriër, Sharpei, Lhasa Apso, Cocker Spaniel, Springer Spaniel, Dwergschnauzer, Labrador Retriever, Duitse Herder, Golden Retriever, Teckel en de Boxer. Dit is zeker geen uitputtende lijst en gebaseerd op een wat ouder onderzoek (1988-1996).
Symptomen van voedselallergie
Klachten kunnen zich zowel uit via de huid uiten als via de maag/darmen. Uiteraard komen deze klachten ook in combinatie voor. Nu wil het andersom natuurlijk niet zeggen dat deze klachten altijd wijzen op een voedselallergie. Zo is een vlooienallergie bijvoorbeeld al een veel vaker voorkomende oorzaak van huidaandoeningen.
De huid vormt een barrière tegen schadelijk invloeden van buitenaf, daarnaast regelt de huid onder meer de lichaamstemperatuur en is het een opslagplaats voor water en vet. Wanneer de huid beschadigd wordt raken deze processen verstoord en gaat de huid bijvoorbeeld uitdrogen of meer stinken. Wanneer de hond zichzelf aanhoudend gaat krabben of bijten wordt de huid beschadigd en kunnen bacteriën naar binnen om daar nog meer schade aan te richten. De huidontsteking (dermatitis) die daarvan het gevolg is, prikkelt de huidklieren die daardoor extra gaan werken en extra geurstoffen gaan verspreiden. Door dit verstoorde evenwicht kunnen er allerlei secundaire ontstekingen en infecties optreden.
Jeuk (pruritus)
Jeuk is het meest voorkomende symptoom bij voedselallergie, deze veroorzaakt een vervelend gevoel en zorgt ervoor dat de hond zichzelf gaat krabben, bijten of likken. Sommige honden hebben zeer weinig jeuk en vertonen enkel symptomen zoals aanhoudende pyoderma en/of uitwendige oorontsteking, anderen hebben meerder symptomen en zijn in ernstige gevallen bij onophoudelijk aan het krabben waarbij het grootste deel van de huid is aangedaan,
De jeuk kan regionaal zijn of veralgemeend, enkel typische plaatsen zijn:
- De kop
- De oorschelpen
- De oksels
- De buik
- De liezen
- Voetzolen
Door het krabben en bijten kan de hond zichzelf ernstig verwonden, soms zelfs tot bloedens toe. Er ontstaan kale plekken, de huid gaat opengehaald worden en er ontstaan open plekken die kunnen ontsteken. De huid kleurt door de voortdurende irritatie plaatselijk zwart en vaak zijn er ook puistjes zichtbaar die later openbarsten en kleine korstjes vormen, dit wordt een oppervlakkige pyodermie genoemd.
Bij voedselallergie is de jeuk niet seizoensgebonden. Een verschil tussen jeuk veroorzaakt door vlooien of door een voedselallergie is dat we bij vlooien vooral jeuk zien op de staart en achteraan de rug.
Pruritis kan voorkomen bij een groot aantal aandoeningen, de meeste dieren met jeuk hebben geen voedselallergie:
- Vlooien(allergie)
- Anaalklierontsteking
- Overige ectoparasieten (luizen, teken, mijten en schimmels)
- Contactallergie
- Stress (door spanning of verveling)
- Oorontsteking
- Auto-imuunziektes
- Omgevingsallergie
Om vast te stellen of de jeuk veroorzaakt wordt door een voedselallergie, is het dus van belang eerst zoveel mogelijk alle andere oorzaken van huidproblemen uit te sluiten.
Secundaire infecties
Secundaire infecties worden in hoofdzaak veroorzaakt door de jeuk en het feit dat de hond als gevolg hiervan gaat zitten krabben, likken en bijten. Dit kan leiden tot huidontstekingen die op hun beurt weer kunnen worden verergerd door een bacteriële infectie of een gist infectie.
Niet elke hond heeft last van deze secundaire infecties, maar het is wel goed om te weten dat ze er zijn zodat er rekening meegehouden kan worden.
- Pododermatitis: voetkussen ontsteking
- Otitis externa: oorontsteking
- Seborroe: vettige huid door overmatige talgafscheiding in combinatie met veel huidschilfers
- Erytheem: roodheid van de huid
- Oedeem: zwelling door ophoping van vocht in het weefsel
- Pyoderma: ontsteking van de huid met pusvorming
- Alopecia: plaatselijke kaalheid
Gastro-intestinale symptomen
Klachten met betrekking tot het maag/darmkanaal worden gezien bij ongeveer 10-15% van de patiënten met een voedselallergie. Ze kunnen in combinatie met de huidklachten voorkomen maar ook op zichzelf staand zijn.
- Braken
- Buikpijn
- Flatulentie /winderigheid
- Diarree / wisselende ontlasting
- Inflammatory bowel disease (IBD) : verzamelnaam voor verschillende aandoeningen ten gevolge van chronische darmontsteking. Hoewel voedselallergie niet de rechtstreekse oorzaak is van IBD, speelt deze wel een rol doordat de allergie zorgt voor een verhoogde doordringbaarheid van de darmwand, waardoor antigenen door de darmwand kunnen dringen.
- Colitis : Ontsteking van de dikke darm zonder direct aanwijsbare oorzaak, bij bepaalde vormen kan het geven van hypo-allergene voeding de benodigde hoeveelheid ontstekingsremmende medicijnen op de lange termijn verminderen.
Diagnose
Zowel huidaandoeningen als maagdarmproblemen kunnen vele oorzaken hebben en maar een relatief klein deel van dit soort klachten wordt veroorzaakt door een voedselallergie. Het is daarom belangrijk om voedselallergie te kunnen onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare klachten veroorzaken:
- Vlooienallergie
- Atopiën
- Contactallergie
- Parasieten (Sarcoptes scabiei, Cheyletiella, Demodex,..)
- Malassezia dermatitis
Van deze aandoeningen komt vlooienallergie het meeste voor, op de tweede plaats staat atopie en pas als derde komt voedselallergie, daarom is het noodzakelijk om de twee eerste te kunnen uitsluiten alvorens een behandeling te starten.
Wanneer een hond bij de dierenarts komt met als klacht voornamelijk jeuk, zal hij of zij als eerst zaken als parasieten en schimmels uitsluiten. Daarna of daarbij zal normaal gesproken als eerste een vlooienbehandeling uitgevoerd worden. Als dit weinig of geen effect heeft wordt daarna vaak een eliminatiedieet geadviseerd. Er zijn ook artsen die de voorkeur geven aan eerst een atopie test. Deze test is echter vrij prijzig en bevat slechts een deel van alle mogelijke stoffen in de omgeving waar de hond een allergie tegen kan ontwikkelen. Daarnaast is er dan nog niet uitgesloten of er niet ook een voedselallergie meespeelt.
Mijn voorkeur heeft dan ook om sowieso te starten met een hypoallergeen dieet, eventueel tegelijkertijd met de bloedtest.
Het eliminatiedieet
Het eliminatiedieet is een testdieet dat enkel voedingsmiddelen bevat die de hond nog nooit eerder heeft gehad om de kans op een allergische reactie zo klein mogelijk te maken. Omdat de voedselallergie meestal veroorzaakt wordt door iets in de dagelijkse voeding van de hond, zal je dierenarts meestal vragen welke voeding hij nu krijgt en wat voor dierlijk eiwitbronnen hij eerder heeft gehad. Op basis hiervan wordt bepaald welke voeding het meest geschikt is om als eliminatiedieet in te zetten. Een eliminatiedieet op basis van één eiwitbron (en evt. één koolhydraatbron) is de meest betrouwbare methode om een voedselallergie vast te stellen omdat de kans dan zo klein mogelijk wordt gemaakt dat de hond ergens op reageert. Bij het geven van een eliminatiedieet zijn er twee mogelijkheden, een zelf bereid voer of een commercieel hypoallergeen voer. 
Beiden hebben voordelen maar ook nadelen, sommige dierenartsen zullen een commercieel voer aanraden om er zeker van te zijn dat de nutriënten in het dieet in balans zijn en dat de hond geen tekorten zal krijgen. Deze diëten bevatten of slechts 1 dierlijk eiwitbron of, in de meeste gevallen, gehydrolyseerde eiwitten. In dat geval zijn de eiwitfracties zodanig verkleind dat het lichaam ze niet of nauwelijks meer herkend. In dat geval reageert het immuunsysteem er dus ook niet op met een allergische reactie. Veel van deze diëten bevatten echter wel weer chemische anti-oxidanten zoals BHA/BHT waarvan bekend is dat deze ook allergische reacties kunnen veroorzaken. Kijk daarom goed bij de ingrediënten of vraag na of dit er in zit.
Het is echter ook perfect mogelijk om zelf een goed gebalanceerd dieet te bereiden, dit vereist wel de nodige inspanning en kennis, dit wordt ook wel BARF-en genoemd. Over het algemeen eet de hond het eliminatiedieet 6-8 weken, deze periode is zodanig kort dat dit in principe geen problemen zal opleveren als men er bijvoorbeeld voor kiest om enkelvoudig vers vlees te gaan voeren. Tegenwoordig kan men heel gemakkelijk een rauw eliminatiedieet volgen met behulp van kant en klaar vers vlees voor honden uit de supermarkt op de dierenspeciaalzaak. Dit scheelt zelf rauw vlees halen bij het slachthuis of slager en ook over de verhoudingen hoeft u zich geen zorgen te maken.
Voordat de behandeling met het eliminatiedieet gestart wordt moeten eerst de secundaire infecties ten gevolge van de pruritis behandeld worden. Indien men dit niet doet is het moeilijker om een positieve reactie op het dieet waar te nemen. Tijdens het volgen van dit dieet mag de hond absoluut niets anders eten dan deze voeding. Wanneer de hond bijvoorbeeld eendenvlees krijgt mag hij ook geen gedroogd eendenvlees uit de dierenspeciaalzaak eten, ondanks dat dit niet vermeld staat zijn deze gedroogde snacks over het algemeen toch behandeld tegen bederf en kunnen deze conserveermiddelen een verkeerde uitslag veroorzaken.
Wanneer de klachten na afloop van dit dieet significant zijn verbeterd of zelfs zijn verdwenen kan men gaan ‘provoceren’: langzaam telkens 1 enkelvoudig ingrediënt aan het menu van de hond gaan toevoegen (daarbij goed bijhouden wat hij wanneer heeft gehad!) en kijken of de klachten terugkomen. Het makkelijkst is dit provoceren met behulp van enkelvoudig diepvriesvlees, dit bevat geen bewerkte of onbekende ingrediënten in tegenstelling tot veel kant en klare brokken en snacks.
Wanneer u uw hond toch graag snacks wil geven tijdens het eliminatiedieet zonder kans op een onbetrouwbare uitslag kunt u zelf snacks drogen. U kunt het kant en klare diepvriesvlees drogen of rauwe producten van dezelfde diersoort. Dit is gemakkelijk zelf te doen, hoe u dit doet kunt u lezen in dit artikel. Enkele merken droogvoeding hebben snacks of natvoer bijpassend bij het hypoallergene dieet. Dit kan eventueel wel worden bijgevoerd, let ook dan weer goed op de ingrediënten.
Er bestaat natuurlijk de kans dat het eliminatiedieet per ongeluk juist een voedingsmiddel bevat waar de hond allergisch op reageert, bij geen verbetering kan het dan ook geen kwaad om een tweede (totaal anders) dieet te proberen. Allergieën kunnen ook veranderen, dus de mogelijkheid bestaat dus dat de hond op een gegeven moment ook allergisch wordt voor het hypoallergeen dieet, houdt deze mogelijkheid altijd in het achterhoofd!
Bij een sterk wisselende voeding wordt de kans groter dat de hond allergisch wordt voor andere voedselbestanddelen, waardoor de problemen terugkeren.
Wil je graag enig inzicht in welke voedingsmiddelen je beter kan mijden en welke je het beste kan inzetten voor het eliminatiedieet? Via Oervoer.com kan je een Voedsel Overgevoeligheids Analyse laten uitvoeren om hier meer inzicht in te krijgen. Klik hier om naar de site te gaan. Ook biedt Oervoer vers vlees pakketten op maat en kunnen ze deze ook speciaal voor je samenstellen aan de hand van de uitslag.
Tip!
Of je nu kiest voor droge of rauwe voeding, het is aan te raden om de hond te laten werken voor zijn of haar eten. Niet alleen zorgt dit er voor dat de hond langer bezig is met eten en dus voor een betere opname, het zorgt ook voor geestelijke stimulering: de hond moet immers nadenken en werken voor zijn eten. Net als zijn verre familieleden in de natuur moeten doen. Hiervoor zijn verschillende ‘hersenwerk’ puzzels en aangepast voerbakken op de markt. Leuke, robuuste en aan te raden varianten zijn bijvoorbeeld de Green Feeder en de Buster Dog Maze.
